Maatschappelijke trends waarmee bedrijven in 2021 te maken krijgen

COVID-19, volksgezondheid in het algemeen, de economie en de werkgelegenheid, de Brexit en de handelsrelatie tussen de VS en China, maar denk ook aan de sociale onrust. Allemaal ontwikkelingen waar bedrijven door geraakt worden. In dit artikel kijken we naar welke sociale en maatschappelijke trends van invloed zullen zijn op het bedrijfsleven in 2021.

In de afgelopen drie maanden daalde het aantal werklozen met gemiddeld 23 duizend per maand. Het aantal werkenden groeide in de afgelopen drie maanden met gemiddeld 19 duizend per maand en kwam in januari uit op 9 miljoen. De werkloosheid daalde ook doordat minder jongeren zich aanboden op de arbeidsmarkt. Wel is het aantal werklozen nog 64 duizend hoger dan bij het begin van de coronacrisis. Dat meldt het CBS op basis van nieuwe cijfers over de beroepsbevolking.

UWV registreerde eind januari 289 duizend lopende WW-uitkeringen, dat zijn er 2,9 duizend meer dan een maand eerder. Dit is een kleine toename vergeleken met dezelfde maand in voorgaande jaren. In een aantal specifieke sectoren is het aantal WW-uitkeringen in januari 2021 meer toegenomen:
+4,2 procent in de detailhandel
+3,9 procent in de horeca en catering
+3,7 procent voor de uitzendsector
+2,4 procent bij cultuur

Verklaarbaar omdat deze sectoren ernstige gevolgen van de strenge lockdown ondervinden.

Verwachtingen voor 2021

De gevolgen van de coronapandemie en de diverse vormen van lockdown hebben gevolgen voor de arbeidsmarkt. Dit zien we terug in bovenstaande cijfers. Deze ontwikkeling zal zich naar verwachting doorzetten, want de arbeidsmarkt reageert meestal met enige vertraging op schokken. Bovendien wordt door de diverse steunmaatregelen van het kabinet veel werkgelegenheid behouden. Volgens de prognose van het UWV daalt het aantal banen in twee jaar tijd met 189 duizend. Dit resulteert in 10,6 miljoen banen in 2021 (ongeveer hetzelfde aantal banen als in 2018). In 2021 zullen er meer banen verdwijnen (103 duizend) dan in 2020 (86 duizend). Onderstaande cijfers hebben betrekking op werknemers en zelfstandigen samen.

Bovenstaande prognose is gebaseerd op het basisscenario van de Novemberraming 2020 van het CPB. Voor 2021 verwacht het CPB weer economische groei (2,8%), maar die groei is onvoldoende om de economische krimp van 2020 te compenseren. Lees hier meer over in het artikel over de economische trends in 2021.

Bron: UWV (de getoonde cijfers zijn jaargemiddelden)

Gezondheidszorg

Om een indicatie te krijgen van alle ontwikkelingen in de gezondheidszorg kijk ik naar de maatregelen in de zorg zoals aangekondigd tijdens Prinsjesdag (bron: Rijksoverheid). Eerste onvermijdelijke is natuurlijk de coronacrisis. Ook dit zal in 2021 extra veel blijven vragen van de zorgsector. Voor 2020/2021 heeft het kabinet 6,7 miljard euro extra vrijgemaakt voor crisismaatregelen. Dit is onder andere € 300 miljoen voor testcapaciteit en € 305 miljoen voor extra IC-capaciteit. De zorgmedewerkers krijgen ook dit jaar een financieel hart onder de riem van € 500,- (in 2020 was dit € 1000,-). Daarnaast wordt er € 20,- miljoen extra uitgegeven om meer zorgpersoneel aan te trekken.

Ook de vergrijzing heeft een grote impact op de volksgezondheid en zorg. Het aantal ouderen in de samenleving neemt steeds verder toe, bovendien wordt men steeds ouder. Helaas daarmee ook het aantal ouderdomsziekten en chronische aandoeningen (ook wel multimorbiditeit genoemd), wat leidt tot een toenemende zorgvraag. Naar verwachting stijgt het zorgvolume met ongeveer 4% per jaar.

Ook het welzijn van de ouderen is een belangrijke ontwikkeling. Een beter welzijn zorgt voor een goede kwaliteit van leven ondanks ziekte en beperkingen. Dit vraagt niet alleen om een betere samenwerking tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen zorgprofessionals, welzijnsprofessionals en mantelzorgers. In de zogenaamde krimpregio’s (jongeren vertrekken naar steden) komt deze vorm van zorg steeds meer onder druk te staan. De vergrijzing neemt er snel toe, dus meer vraag naar zorg, terwijl er steeds minder mensen wonen.

Het bedrijfsleven en de samenleving

De spagaat van 2020: winst uit je onderneming en verantwoordelijkheid voor de medewerkers. Dit suggereert dat bedrijven verantwoordelijkheden hebben die verder gaan dan winst en dus ook de ethos bevat hoe je met je mensen omgaat in deze tijd. Organisaties staan ​​op alle fronten onder druk: dalende omzet en winst, risico’s voor hun medewerkers en hogere verwachtingen van de samenleving. Studies van Pew Research Center benadrukken de belangrijkste maatschappelijke problemen in een aantal landen.

Ook uit onderzoek van KPMG blijkt dat de roep om maatschappelijke verandering bij CEO’s is versterkt en dat ook stakeholders steeds kritischer zijn geworden. Het bestaansrecht, gevoel voor maatschappelijke verantwoordelijkheid en de wijze waarop bedrijven met diversiteit omgaan staat in een ander daglicht. Bijna 80% van de onderzochte bestuurders geeft aan dat zij als gevolg van de coronacrisis kritisch kijken naar hun positie in de samenleving. En nog eens 80% geeft aan dat zij meer sociale betrokkenheid voelen en dat dit een rol speelt in de besluitvorming.

Impact op recruitment

Het coronavirus heeft de maatschappij, het bedrijfsleven en de arbeidsmarkt flink op zijn kop gezet. Na de eerste golf merkte je in alles dat bedrijven bezig waren met overleven en daarbij stond recruitment niet bovenaan de prioriteitenlijst. De eerste reactie was een flinke adempauze, maar keihard op de rem trappen doe je ook niet als bedrijf. Op tijdelijk personeel werd drastisch gekort aan de andere kant gingen lopende projecten met de meer zware profielen gewoon door. Vanuit de medewerker bezien kiest men meer voor zekerheid. De verleiding om in deze tijden over te stappen is er veel minder.

Gelukkig zagen we het werkloosheidspercentage dalen, dit wakkert de strijd voor talenten weer aan. Alleen in welke mate is nog niet te zeggen. Vistage leden geven aan dat recruitment van nieuwe medewerkers voor hen topprioriteit is.

Wat we het afgelopen jaar geleerd hebben is dat veel ook online kan. Dus digitaal werven en selecteren met live video interviews. En heb je een nieuwe medewerker aangenomen, ook dan kun je met digitale onboarding nieuwe mensen een vliegende start geven.
Wees je wel bewust dat in een tijdperk van digitale transformatie je online reputatie en werknemersbranding zwaarder wegen. Iedereen kan alles opzoeken over jou en jouw bedrijf op het internet. Daarbij komt dat voor velen de motivatie om voor een ander bedrijf te kiezen niet alleen het salaris is. Juist ergens een bijdrage aan mogen leveren, het bestaansrecht, is voor veel mensen belangrijk. Dus zorg ervoor dat je klaar bent voor ‘the race for talent’ zodra deze weer los barst.

Voor de flexbranche wordt een krachtig herstel verwacht in 2021. Waar 2020 een daling van 15% liet zien verwacht men voor 2021 een volume groei van 10%. De sector is hard geraakt door de coronacrisis, maar kan ook snel herstellen zodra de economie weer aantrekt. (bron ING)

Ervaring leert dat bedrijven bij groei na een crisis de voorkeur hebben voor flexibel personeel, in plaats van direct vast personeel in dienst te nemen. Ook dat zie je terug in de conjunctuurenquête van het CBS.

(bron ING).

Demografie

Waar recruiters voor de pandemie vooral de focus hadden op millenials en generatie Z, ervaart deze groep jongeren nu een harde klap. Juist deze jongeren werken veel in de bedrijven die hard getroffen zijn door de coronacrisis, zoals: horecagelegenheden, sportscholen, kappers, uitzendbureaus en winkels.

Bron: RTL Nieuws

En ook juist in deze hardst getroffen branches zijn relatief veel werknemers met een laag salaris. Iets meer dan de helft van alle werknemers in Nederland krijgt minder dan 20 euro per uur betaald. In juist deze hard getroffen branches heeft meer dan driekwart van de werknemers een uurloon tussen de 10 en 20 euro. Dit laatste kan deels verklaard worden doordat er veel jongeren werken in deze branches. Zij verdienen vaak aanzienlijk minder dan oudere collega’s.

Bron: RTL Nieuws

Digitalisering en consumentengedrag

De manier waarop merken omgaan met hun klanten is permanent veranderd. Klanten zijn actief op zoek naar merken die aansluiten bij hun waarden. Consumenten waarderen bijvoorbeeld authenticiteit als een eigenschap in de merken die ze selecteren. Ook is de gunfactor van groot belang voor lokale ondernemers.

Klanten zijn (noodgedwongen) overgestapt van detailhandel naar e-commerce en stellen daar hoge eisen aan. De klant van tegenwoordig wil onmiddellijke online betrokkenheid. Eenentachtig procent van de consumenten is gefrustreerd door ondersteuningsinteracties via e-mail of telefoon. Een verschuiving die veel aandacht vraagt.

Bovendien zijn consumenten zijn niet langer loyaal aan één winkelier of kanaal. In een omnichannel wereld zijn waarde proposities verschoven naar nieuwe variabelen zoals gratis verzendkosten en eenvoudig en kosteloos retourneren.
Het PwC’s Global Consumer Insights Survey 2020 belicht vier belangrijke thema’s die aansluiten bij vragen rondom het snel veranderende consumentengedrag in de verschillende fasen van het aankooptraject. Bron: PWC

Sociale media maken ook dynamische verschuivingen door. In een tijd waarin we worden gebombardeerd met berichten en onze aandachtsspanne kort is, zijn marketeers gefocust op kortstondige content (content die verdwijnt kort nadat deze is gepost, zoals Instagram-verhalen) . Video- en influencer-marketing blijft stijgen. Technologiebedrijven zullen meer onder de loep worden genomen om te voldoen aan nieuwe privacy normen.

B2B-marketeers gebruiken sociale media als kennisbanken en klantenservice. Deze technologieën maken ook grotere geografische targeting mogelijk, zodat markten klanten kunnen ontmoeten waar ze zich ook bevinden.

Linkedin wordt meer gebruikt als manier om in contact te komen met potentiele klanten. Authenticiteit is van essentieel belang om dit contact niet alleen te leggen, maar ook warm te houden zodat het leidt tot nieuwe klanten.

Onderwijs

Iedereen met kinderen ervaart ook de impact van corona op het onderwijs. Of het nu om het primair, voortgezet, middelbaar en hoger (beroeps)onderwijs gaat. Elke leerling, elke student elke docent ondervindt de gevolgen van de coronacrisis. En die impact is groot. Hoe groot, dat zullen we pas over een paar jaar ervaren en zal ook per individu verschillen. Daarom wordt er veel corona-gerelateerde onderwijsonderzoeken gedaan. Neem maar eens een kijkje bij het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. Van onderwijskwaliteit, leeropbrengsten, het wegvallen van de overgangsnormen, afstandsonderwijs tot en met kansengelijkheid van het onderwijs.

Op 30 oktober 2020 koppen de krantenkoppen ‘Recordaantal studenten ingeschreven bij universiteit door corona’. Voor het studiejaar 2020/2021 hebben 328.000 bachelor- en masterstudenten zicht ingeschreven bij een universiteit. Dat is een groei van 8 procent ten opzichte van het vorige collegejaar, meldt de Vereniging van Universiteiten (VSNU) op basis van de voorlopige inschrijfcijfers. De forse toename komt volgens de VSNU onder meer door de coronacrisis (bron: Dagblad van het Noorden). Hoeveel studenten doorstromen, afhaken of een tussenjaar nemen zal moeten blijken. Op 23 februari 2021 deed de VSNU nog een oproep aan het kabinet om meer perspectief voor studenten en docenten te bieden.

De digitalisering binnen het onderwijs is het afgelopen jaar heel hard gegaan. Ook het leren op afstand heeft een vlucht genomen bij werkgevers. Dit betekent de intrede van meer en meer leerbeheersystemen die leren op afstand en blended learning mogelijk maken. Ook augmented reality zal steeds meer een  gemeengoed worden.

Komende verkiezingen

Deze maand gaan we weer naar de stembus. Wat de uitkomst zal zijn is koffiedik kijken. Genoeg opiniepeilingen die inzicht geven over de peiling van de dag. Polarisatie (hoe we over elkaar denken) speelt hierin wel een belangrijke rol. In Amerika is de polarisatie enorm gegroeid. Democraten en Republikeinen zijn elkaar steeds meer gaan wantrouwen en hebben steeds meer een hekel aan elkaar gekregen. Kijkend naar ons land zullen PVV en FvD invloed hebben, in welke mate zal moeten blijken. Politicoloog Eelco Harteveld zegt hierover: ‘In een meerpartijenstelsel zoals dat van ons zal polarisatie minder snel leiden tot het regelrecht ontkennen van de verkiezingsuitslag, zoals we in de Verenigde Staten zagen. Verkiezingsuitslagen hangen hier minder af van minimale verschillen en zullen dan waarschijnlijk ook niet op dezelfde manier aangevochten worden. Mogelijke spanningen liggen eerder in het proces erna wanneer een coalitie moet worden gevormd en duidelijk wordt welke partijen hier wel en niet bij worden betrokken.’ (Bron: UvA)

Op naar een nieuw normaal

Ik kijk uit naar een nieuw normaal: waar je elkaar zorgeloos een hand kunt geven, face to face afspraken hebt en lekker uit eten kunt gaan. Dit nieuwe normaal zal anders zijn dan het oude, want video-vergaderen en andere technologieën hebben hun intrede succesvol gedaan (lees ook het artikel over technologische trends). En volgens mij snakt iedereen naar een gewoon sociaal leven. Want thuis in je eigen bubbel is heerlijk, maar wel als je weet dat je vrijheid buiten verder gaat. Het vaccineren biedt hierin perspectief. Hoe sneller hoe beter wat mij betreft. En dat doe ik niet alleen voor mezelf, als lid van een kwetsbare groep, maar juist ook om de groepsimmuniteit op te bouwen. Hopelijk kunnen hierdoor de coronamaatregelen eerder opgeheven worden en bijvoorbeeld mensen in de horeca weer aan het werk kunnen.

Zoals Rutte tijdens zijn persconferentie op 23 februari 2021 zei: ‘Hoe dringend alle maatregelen ook nodig zijn, de economische, de sociale en de psychologische gevolgen tellen op. … Het schuurt en het knelt, het piept en het kraakt.’ Iedereen herkent dit vast wel in zijn eigen omgeving. Het kabinet zet de deur op een kiertje door beperkt en weloverwogen de maatregelen te versoepelen. Ze zijn bereid het risico te nemen. Vele ondernemers staan te popelen om weer ‘gewoon’ aan de slag te mogen en dat doen we met verve, plezier en volharding. Om het tij te keren zullen we als één moeten samenwerken. Bedrijven zullen hun verantwoordelijkheid pakken om de verantwoordelijkheid voor hun mensen vast te houden en de beste versie van zichzelf te worden. En doe wat wel kan: maak een wandelafspraak met een goede zakenrelatie (in plaats van even bellen) of ga in plaats van op kantoor te ontmoeten, wandelen met één van je mensen. Je zult zien hoe anders het gesprek is! Een ander helpen, geeft jezelf ook een goed gevoel. Lees een krant die je normaal nooit leest. Genoeg dingen waar je energie kan krijgt.

2021 wordt op sociaal gebied een jaar waarop mensen weer naar de toekomst kijken, invulling gaan geven aan een leven waarin COVID ook bestaat maar niet de boventoon voert. Op naar het nieuwe normaal. Ik heb vlinders in mijn buik! Jij ook?